Zakład Dezynsekcji i Deratyzacji

     Dezynfekcja polega na niszczeniu drobnoustrojów chorobotwórczych oraz ich form przetrwalników znajdujących się na przedmiotach, w powietrzu, glebie i wodzie.
     Zanim przystąpimy do jej wykonywania, musimy dobrze poznać przeciwnika z jakim przyjdzie się nam zmierzyć. Jesteśmy bowiem skazani na życie wśród mikrobów i ciągłą z nimi walkę, która jak należy sądzić, nigdy nie będzie miała końca.
     Czym są mikroorganizmy? Według powszechnej definicji są to organizmy roślinne i zwierzęce niewidoczne gołym okiem. Ich istnienie udowodniono dopiero w XVII wieku, po wynalezieniu mikroskopu.
   Zasadniczo dzielą się na:
- wirusy,
- bakterie i organizmy bakteriopodobne np.riketsje, chlamydie,
- grzyby z wyłączeniem grzybów kapeluszowych,
- glony jednokomórkowe i kolonijne oraz pierwotniaki.

Wirusy są najmniejszymi (średnica 10-400 nm) bezkomórkowymi formami życia. Nie posiadają własnych układów enzymatycznych, jakie są niezbędne do pobierania i przeprowadzania procesów metabolicznych. Zbudowane są z kwasów nukleinowych DNA lub RNA zawierających informację genetyczną niezbędną do replikacji. Aby się rozmnażać muszą wnikać do komórek innych organizmów żywych. Narzucają wówczas komórce gospodarza własny kod genetyczny i powodują zmiany w ich metabolizmie. Prowadzi to do odtwarzania nowych cząsteczek wirusowych, zamiast komórek właściwych. Z tego powodu są bezwzględnymi pasożytami wewnątrzkomórkowymi. Mimo swej niedoskonałości, wywołują wiele chorób. Niechlubną listę otwiera jeden z najbardziej groźnych wirusów Myxovirus influenza typu A, B, C, wywołujący grypę. Grypa hiszpańska uśmierciła w latach 1918-1919 ok. 20 mln ludzi. Do innych, nie mniej groźnych chorób wywołanych przez wirusy należą: odra, świnka, ospa wietrzna, półpasiec, polio (choroba Heinego-Medina, czyli porażenie dziecięce), różyczka, wirusowe zapalenie wątroby A i B, opryszczka zwykła i płciowa, wścieklizna, SARS oraz zamykający, najgroźniejszy w dzisiejszych czasach, HIV wywołujący nadal nieuleczalną chorobę AIDS.

Bakterie są najstarszymi żyjącymi na świecie organizmami. Posiadają jednokomórkową budowę i zaliczane są do odrębnego królestwa bakterii, czyli organizmów bezjądrowych. Żyją i rozmnażają się w najbardziej ekstrmalnych warunkach takich jak gorące źródła, zakwaszone zbiorniki, zaciemnione i niedostępne źródła bez dostępu powietrza.

Riketsje występują wewnątrz komórek gospodarza i tylko tam są zdolne do życia oraz rozmnażania. Większość riketsji pasożytuje na takich stawonogach, jak pchły, wszy, kleszcze nie wywołując u nich chorób. Choroby, które wywołują, są przekazywane przez ukąszenie lub kontakt z wydalinami. Są przyczyną zachorowań ludzi na następujące choroby: dury wysypkowe, tyfus plamisty wywołany przez Rickettsia prowazeki i przenoszony przez wszy ludzkie, gorączki plamiste wywołane przez Rickettsia rickettsii

roznoszona przez kleszcze, gorączka wołyńska roznoszona przez wszy odzieżowe, gorączka guzkowa roznoszona przez kleszcze, gorączki dalekiego wschodu, gorączka Q wywołana przez Coxiella burneti przenoszona przez kleszcze.

Chlamydie są również bakteriami i różnią się od riketsji tym, że mają kształt kulisty. Są również bezwzględnymi pasożytami wewnątrzkomórkowymi. Nie rozprzestrzeniają się za pośrednictwem stawonogów. Najczęstszą przyczyną zarażenia są kontakty seksualne. Wiele osób zakażonych przez chlamydie, może nawet całymi latami nie zdawać sobie sprawy z zarażenia (głównie mężczyźni). Jednak czasami chlamydie wywołują ostre choroby zakaźne. Posiadają zarówno DNA jak i RNA.

Grzyby są kolejną grupą mikroorganizmów, które mogą być czynnikiem chorobotwórczym. Rozmnażają się płciowo (mejoza) lub bezpłciowo (mitoza) przez podział lub pączkowanie. Większość grzybów rozmnaża się za pomocą spor. Spory, czyli zarodniki mogą powstawać w procesie płciowym (mejospory) lub bezpłciowym (mitospory). Przenoszone przez wiatr, wodę i owady są głównym czynnikiem odpowiedzialnym za rozprzestrzenianie się grzybów.

Pierwotniaki są jednokomórkowymi organizmami, które różnią się od bakterii jądrem komórkowym. Choroby, które wywołują są chorobami inwazyjnymi. Dostają się na człowieka za pośrednictwem żywicieli pośrednich, np. owadów czy zwierząt. Szczególnie niebezpieczny jest przedstawiciel sporowców Toxoplasma gondii wywołujący toxoplazmozę. Pasożyty mogą przenosić się na człowieka w wyniku kontaktu bezpośredniego (szczególnie koty) bądź zjedzeniu zakażonego mięsa (owiec lub świni). Konsekwencją zakażenia tym pierwotniakiem u kobiet ciężarnych może być poronienie lub ciężkie uszkodzenie płodu (obumarcie). W grupie orzęsków znajduje się pierwotniak Trichomonas vaginalis rzęsitek pochwowy wywołujący ostre stany zapalne pochwy. Choroby i wywołujace je pasożyty można stwierdzić dzięki badaniom parazytologicznym.

Metody dezynfekcji

Dezynfekcję można wykonać metodami: fizycznymi (terminczymi), chemicznymi. Do metod fizycznych należą: opalanie (wyrzażanie), które niszczy wszystkie formy drobnoustrojów, także spory bakterii, ale można stosować tylko do części metalowych, szklanych lub tkanin prasowanie.
Pasteryzacja gorącą wodą o temperaturze 75-100 stopni Celsjusza, niszczy wegetatywne formy bakterii, wirusy, prątki gruźlicy, ale jest nieskuteczna do likwidacji wirusa HBW oraz spor. Używana jest do dezynfekcji naczyń kuchennych, pojemników, narzędzi, bielizny.
Dezynfekcja komorowo-parowa o temperaturze 110 stopni Celsjusza, w czasie dłuższym niż 90 minut niszczy także spory bakterii, nie można jej jednak używać do dezynfekcji futer, skór i delikatnych tkanin. Dezynfekcja parowo-formalinowa z użyciem pary wodnej i formaliny, niszczy wszystkie formy mikroorganizmów i jest stosowana do dezynfekcji odzieży, pościeli, naczyń i pojemników kuchennych. Działanie temperaturą jest najbardziej skuteczne w stosunku do grzybów, najmniej wrażliwe są spory.
Napromieniowanie promieniami nadfioletowymi oraz jonizującymi niszczy wegetatywne formy bakterii i jest stosowane do dezynfekcji powietrza.

Materiały:
Andrzej Skwirut
Polskie Stowarzyszenie Pracowników Dezynfekcji, Dezynsekcji, Deratyzacji.